Kıkırdak ve Kemik Dokusu : Temel

Kıkırdak Dokusunun Görevleri

· Bağ dokusunun özelleşmiş şeklidir. Bu nedenle bağ dokusu gibi destekleyici görevi vardır.

· Mekanik zorlamalara ve basınca karşı doku ve organları korur.

· Yumuşak doku ve organların yapısına girerek onlara sertlik ve dayanıklılık kazandırır.

· Eklem yüzeylerinde darbe emici görevi görerek ve kayganlık sağlayarak kemik hareketlerini kolaylaştırır

· Doğum öncesi ve sonrasında uzun kemiklerin gelişimi ve büyümesi için gereklidir.

1. Hyalin Kıkırdak 2. Elsatik Kıkırdak 3. Fibröz Kıkırdak

1. Hyalin Kıkırdak

· En çok bulunan tiptir.

· Embriyonel dönemde ve sonrasında kemik gelişmesini sağlayacak dokudur.

· Bulunduğu Yerler: Hareketli eklem yüzeylerinde, büyük solunum yollarlı duvarlarında (burun, larynx, Trachea,bronşlar) kaburgaların iç kısımlarında, kemiklerin epifiz plaklarında bulunurlar

Lif Tipi

· Tip II kollogen, oldukça incedir.

· Dallanma olmaz, iplikçikler şeklindedir.

· Matriks mikromolekülleri ile aynı kırılma indisine sahip oldukları için ışık mikroskobunda görülmezler.

· Her yönde seyrederek sıkı bir keçe örgüsü yaparlar.

Kondronektin: Kondrositlerin matriks kollogenine bağlanmasını sağlayan proteindir

Teritorial matriks: Kondrositlerin kollogenden fakir olan matrikse gömüldüğü kısımdır (lokun veya kondroplast)

Perikondriyum: Eklem kıkırdakları ve intervertebral disklerdeki kıkırdaklar dışında kıkırdaklarda kıkırdak büyümesi ve devamlılığı için şart olan sıkı bağ dokusundan yapılmış olan kıkırdak zardır. * tip I kollogen lifler, fibroblastlar ve kondroblastlar bulunur.

Histofizyolojià

Kıkırdak ve matriks şekillenmesini uyaran hormonlar

· Tiroksin, Testesteron, Somatotropin

Kıkırdak ve matriks şekillenmesini inhibe eden hormonlar

· Kortizon, Hidrokortizon, Östrodiyol

Büyüme

1) İnterstisyel Büyüme: Mevcut kondrositlerin mitotik bölünmeleri ile olur.

2) Apozisyonel Büyüme: Perikondriyumdaki hücrelerin farklılaşması ile olur.

2. Elastik Kıkırdak

· Bulunduğu Yerler: Kulak kepçesi, burun kanatları, epiglottis, larenks kıkırdaklarının iç kısmı

Lif Tipi

· Hyalin kıkırdağa benzer.

· Tip II kollogen ve elastik lifler bulunur. Elastik lifler dallanarak anostomozlar yaparlar.

· İzogen (kondron) gruplar ender olarak 2’li veya 3’lü olarak görülebilirler.

3. Fibröz Kıkırdak

· Bulunduğu yerler: Intervertebral diskler, simfisis pubis’teki kıkırdaklar

Lif Tipi

· Tip I kollogen lifler, demetler yapar ve hücre grupları arasında her yöne dağılırlar.

· Kıkırdağa etki eden kuvvetlerin yönüne bağlı olarak yerleşim gösterirler.

· Perikondriyum bulunmaz, beslenmeleri sinoviyal sıvıdan difüzyonla gerçekleştirilir.

· Tek sıra dizilmiş hücrelerden oluşan izogen gruplar oluştururlar.

Kemik Dokusu

Genel olarak üç gruba ayırabiliriz

· Matriks:

o Organik Kısım: Proteoglikan, glikoprotein, glikozaminoglikan, hyaluronik asid, kollogen

o İnorganik Kısım: Kalsiyum fosfat (%85), kalsiyum karbonat (%10), Hidroksiapatit kristalleri

· Lifler: Tip I kollogen lifler

· Hücreler: Osteoprogenitör hücreler, osteoblastlar, osteositler, osteoklastlar

Görevleri

· Yumuşak doku ve organların yapısına girerek onlara sertlik ve dayanıklılık kazandırır.

· Canlı organizmanın iskelet sistemini oluşturur, 3 boyutlu görünümünü sağlar.

· M.S.S. , akciğer, kalp ve kemik iliğini dış etkenlere karşı korur.

· Kan, kalsiyum ve diğer inorganik iyonların seviyelerinin düzenlenmesi hormonal mekanizmalar aracılığıyla kemiğin yardımıyla gerçekleştirilir.

o Pratiroid: Kemikten kana kalsiyum geçişi Kalsitonin: Kandan kemiğe kalsiyum geçişi

· İskelet kaslarının hareket fonksiyonlarını yerine getirmesinde temel teşkil eder.

· Osteonektin: Osteositlerin matriks bölgesine bağlanmasını sağlayan protein.

İki tip kemik vardırà

Primer Kemik: Olgunlaşmamış kemik, intrauterin hayatta şekillenir. Kollogen iplikler gelişigüzel seyrederek ağlar oluşturur, matriks yeterince kireçlenmemiştir

Sekonder Kemik: Olgunlaşmış kemik, lamelli bir yapı bulunur. Kollogen iplikler bu yapı içinde özel bir biçimde yerleşirler. Bir lamelde bulunan kollogen iplikler, komşu lameldekiler ile çapraz yönde ve spiraller yaparak seyrederler.

Periosteum: İki Tabakadan oluşur, dış tabaka tip I kollogen lifler (sharpey lifleri) ve fibroblastlardan oluşur. Dış tabaka hücrelerce daha zengin olan tabakadır. Yassı Osteoprogenitör hücreler bu tabakada yerleşmiştir.

Endosteum: Kemiğin içindeki tüm boşlukları kapatır. Tek katlıdır, yassı Osteoprogenitör hücreler ile az miktarda bağ dokusundan oluşur.

Zarların Görevleri: Kemik dokusunun beslenebilmesi, büyüyebilmesi ve onarımı için gerekli olan yeni osteoblastları aralıksız olarak sağlarlar. Bu nedenle kemik cerrahisinde bu zarların korunmasına çok dikkat edilir.

Kompakt Kemik

· Boşluksuz yoğun kemik yapısıdır

· Havers ve volkman kanalları ve onların da içlerinden kan damarları geçer.

· * Periosteum, *dış dairesel lameller(sirkumferensiyal), *ara lameller, *spesiyal lameller(osteon), *iç dairesel lameller ve *endosteum

Spongioz(süngerimsi) Kemik

· Aralarında boşluk olan ancak birbirleriyle bağı olan alanlara denir.

· Kemik trabeküllerinden oluşurlar.

· Trabeküllerin arasındaki düzensiz boşluklarda kemik iliği bulunur.

· Trabeküller içindeki lameller paralel seyirlidir

EPİFİZ

· Uzun kemiklerin şişkin uç kısımlarına denir.

· İnce bir kompakt kemik tabakasıyla kaplanmış Spongioz kemikten oluşurlar.

DİYAFİZ

· Uzun kemiklere uzunluğunu veren kısımlara verilen addır.

· Diyafizin hemen hepsi kompakt kemikten oluşur, kemik iliğine bakan yüzlerde az miktarda spongioz kemik bulunmaktadır.

Osteogenezà

· Intramembranöz Kemikleşme: Mezenkim hücrelerinden direk kemik oluşumu, yassı kemiklerde görülür

· Endokondrial Kemikleşme: Kıkırdak dokusundan kemik oluşumu

Kemik Hücreleri

Osteoprogenitör Hücreler

· Mezenkim hücrelerinden farklılaşırlar.

· Fibroblastlara benzerler.

· Sürekli mitoz bölünerek kısmen aynı kalırlar. Diğer kısım osteoblastları oluşturur.

· Bulunduğu Yerler: Periosteum ve endosteum’un yapısında, havers ve volkman kanallarından geçen damarların bağ dokusu içinde

· Görevleri: Kemik yapımı ve gelişimi sırasında aktif hale geçerek osteoblastları oluşturmak

Osteoblastlar

· Kemik yapan hücrelerdir.

· Kemik trabekülleri ve kemik lamellerinin gelişimi sırasında, bu yapıların yüzeylerinde tek sıra halinde dizilirler.

· Aktivite durumlarına göre prizmatik, kübik veya yassıya yakın olabilirler.

· GER ve golgi aygıtları çok iyi gelişmiştir.

· Kireçlenmeye başlayan matriks içinde yerleşerek aktivitelerinin azalması sonucu osteosit’lere döünüşürler.

· Görevleri: Kemik matriksini oluşturan makromolekülleri ve kollogen lifleri salgılamak.

Osteositler

· Metabolik aktiviteleri azalmış olan osteoblastlardır.

· Oldukça uzun stoplazmik uzantıları vardır.

· Lokullar içinde yassı, oval şekle dönüşürler.

· GER ve golgi azdır.

· Görevi: Kemik matriksinin devamlılığından sorumlu hücrelerdir.

Osteoklastlar

· Hücre dışı sindirim yapan tek insan hücresidir.

· Kemik yıkımından sorumlulardır.

· Monositlerin bir araya gelmesiyle oluşurlar.

· Çok sayıda lizozom içerirler

· Golgi aygıtı iyi gelişmiştir.

· Asit fosfataz, kollegenaz, proteaz enzimleri bulunur.

· Çok sayıda nükleusları vardır.

Patolojiler

· Büyüme hormonu eksikliğinde; hipofizer cücelik

· Fazlalığında; Gigantizm (aşırı büyüme)

· Yetişkinlerde fazlalığında; Epifiz plağı kapalıdır, azlığı veya çokluğu büyümeyi etkilemez. Ama, periostal büyüme uyarıldığı için şekilsiz kalınlaşmalar görülürà Akromegali