Lipidler

Lipid Yapılar

- Kimyasal yapılarından çok çözünme özellikleri( hidrofobik doğa) birbirine benzeyen moleküllerdir

- Suda çözünmeyen veya çok az çözünen moleküllerdir.

- Ana gövde non-polar, iyonize gruplar (fosfat, kolin) polardır.

- Biyolojik membranların önemli yapı bileşenleridirler (yapı, sinyal ileti, hücre tanıma)

- Diyetler alınan lipidlerin solübilizasyonuna yardımcı yapılardırlar (safra asidleri)

- Esansiyel vitamin ve hormonların öncüleridirler.

- Vücud içn hazır enerji depolarıdırlar.

- Normal açlık kan trigliseridi <>

Fazla enerji neden yağ olarak depolanır?

- Yağ asidi C atomları şekerlere göre daha indirgenmiş durumda olduklarından yağ asidlerinin oksidasyonu 2 misli enerji sağlar.

- Hidrofobik ve anhidröz olduklarından diğer moleküllerden çok daha az oranda su bulundururlar( % 15 civarı)

- Yağ asidlerinin alkil zincirleri daha esnek olduğundan glikojen moleküllerine göre daha sıkı paketlenir ve hücrede daha az yer kaplarlar.

Gliserofosfolipidler

- Bir gliserole, iki yağ asidi ve bir fosfat grubu bağlanmasıyla oluşur.

- Bir gliserole bağlı iki yağ asidi ve yalnızca bir fosfat grubu varsa fosfotidik asid olarak adlandırılır.

- Fakat birçok fosfolipid fosfat grubuna eklenmiş N bazlı baş grupları(kolin, etanolamin, serin) içerir.

- Fosfata bağlanan yan gruba göre isim alırlar;

- Kolin bağlanıyorsa; Fosfotidil Kolin adını alır.

Gliserofosfolipd ve Görevleri

- Fosfatidilkolin (Kefalin) : Membran yapısı ve ac’de sürfaktan

- Fosfatidiletanolamin (Kefalin) : Membran yapısı

- Fosfatidilserin : Membran yapısı

- Fosfotidil İnizitol : Membran yapısı (SSS) ve 2. mesajcıların öncüsü

- Plazmalojenler : Membran yapısı (SSS ve Mitokondri) ve PAF öncüsü

- Kardiolipin : Membran yapısı (Mitokondri iç membranı)

Sfingofosfolipidler

- Sfingozin : Sfingofosfolipidlerin iskeletini oluşturan yapı.

- Seramid : Sfingozin + yağ asidi à diğer sfingolipidlerin sentezinde ara madde

- **Sfingomyelin : Seramid + kolin fosfat à SSS’de sinir fibrillerini çevreleyen miyelin kılıf yapısını oluşturur.

Glikosfingolipidler

- Glikolipid: Seramid + sakkarid à SSS’de yaygın, plazma membranlarının dış yüzeyinde bulunurlar.

- Serebrozid: Heksoz (özellikle galaktoz) + seramid

- Sülfatid : galaktoserebrozidlerin sülfürik asid esterleri

- Globozid : 2 ya da daha fazla monosakkarid + seramid

- Gangliozid : N – asetil galaktozamin ya da N-asetil nöraminik asid + seramid à membranın dış yüzeyinde toksin,hormon, transmitter ve diğer hücreleri tanıma görevi yaparlar. Kan gruplarını oluşturan oligosakkaridler de ganglizoid yapısındadır

Sfingolipidler;

- Hücre büyümesi, farklılaşması ve apoptozda (özellikle seramidler)

- Sinyal iletiminde (özellikle seramidler)

- Myelin kılıf yapısında (özellikle sfingomyelin)

- Hücre-hücre iletişiminde (özellikle glikofosfolipidler)

- İmmun tanımada (glikofosfolipidlerin oligosakkarid kısımları, kan gruplarının antijenik yapı bileşenidir) önemlidir

Kolesterol : 27 C’lu, 3. karbonunda bir OH grubu bulunan, 5-6 C arsında çift bağı olan, steran halkası biçiminde, 10 ve 13. C’de birer metil, 17. C’de 8 C’lu yan zincir bulunduran bileşik.

à Kolesterol, sıvı fazdan kristal faza geçişi inhibe eder. Kolesterolün membran akışkanlığındaki etkisi, membrandaki yağ asidlerine göre değişir. Kolesterol içeren fosfolipid membranlar, sıvı kristal ve kristal faz arası bir akışkanlığa sahiptir.

àKolesterol, diyetle günde 300-500 mg alınır, endojen sentez günde 1.5-2.0 oluşturur.

àPlazmada %30 serbest, %70 esterleşmiş olarak bulunur.

àHayvansal gıdalarda bulunurken, bitkisel gıdalar kolesterol içermez.

àgünde 300mg’den az alınmalıdır.